Căn cứ pháp lý: Bộ luật Tố tụng dân sự 2015

Đương sự trong vụ án dân sự là cơ quan, tổ chức, cá nhân bao gồm nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.

1.Trường hợp đương sự chết ở sơ thẩm

1.1. Đối với quyền và nghĩa vụ được chuyển giao

• Chưa có người kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng:

Theo quy định tại điểm a khoản 1 điều 214 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 thì một trong những trường hợp tạm đình chỉ giải quyết vụ án dân sự là:

“Đương sự là cá nhân đã chết, cơ quan, tổ chức đã hợp nhất, sáp nhập, chia, tách, giải thể mà chưa có cơ quan, tổ chức, cá nhân kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng của cơ quan, tổ chức, cá nhân đó”

Theo đó nếu đương sư chết mà chưa có người kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng thì vụ án dân sự sẽ bị tạm đình chỉ giải quyết.

Những trường hợp dẫn đến chưa có người kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng bao gồm:

+ Chưa xác định được người thừa kế để người này kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng;

+ Đã xác định được người thừa kế nhưng người này chưa đủ khả năng để thừa kế quyền và nghĩa vụ tố tụng.

• Có sẵn người thừa kế quyền và nghĩa vụ tố tụng: Đưa người thừa kế đó vào tham gia tố tụng.

Theo điều 74 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 thì:

+  Trường hợp đương sự là cá nhân đang tham gia tố tụng chết mà quyền, nghĩa vụ về tài sản của họ được thừa kế thì người thừa kế tham gia tố tụng.

+  Trường hợp đương sự là cơ quan, tổ chức đang tham gia tố tụng phải chấm dứt hoạt động, bị giải thể, hợp nhất, sáp nhập, chia, tách, chuyển đổi hình thức tổ chức thì việc kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng dân sự của cơ quan, tổ chức đó được xác định như sau:

• Trường hợp tổ chức phải chấm dứt hoạt động, bị giải thể là công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh thì cá nhân, tổ chức là thành viên của tổ chức đó hoặc đại diện của họ tham gia tố tụng;
• Trường hợp cơ quan, tổ chức phải chấm dứt hoạt động, bị giải thể là cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, doanh nghiệp nhà nước thì đại diện hợp pháp của cơ quan, tổ chức cấp trên trực tiếp của cơ quan, tổ chức đó hoặc đại diện hợp pháp của cơ quan, tổ chức tiếp nhận các quyền, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức đó tham gia tố tụng;
• Trường hợp tổ chức hợp nhất, sáp nhập, chia, tách, chuyển đổi hình thức tổ chức thì cá nhân, tổ chức tiếp nhận quyền, nghĩa vụ của tổ chức đó tham gia tố tụng.

+  Trường hợp thay đổi chủ sở hữu của tổ chức và có việc chuyển giao quyền, nghĩa vụ cho chủ sở hữu mới thì chủ sở hữu mới kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng.

+  Trường hợp tổ chức được chuyển giao quyền, nghĩa vụ theo quy định của pháp luật về dân sự thì tổ chức đó kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng.

+ Trường hợp tổ chức không có tư cách pháp nhân tham gia quan hệ dân sự mà người đại diện đang tham gia tố tụng chết thì tổ chức đó phải cử người khác làm đại diện để tham gia tố tụng; nếu không cử được người đại diện hoặc tổ chức đó phải chấm dứt hoạt động, bị giải thể thì các cá nhân là thành viên của tổ chức đó tham gia tố tụng.

• Không có người thừa kế quyền và nghĩa vụ tố tụng: trường hợp này vụ án dân sự sẽ vẫn tiếp tục được xét xử, tài sản thắng kiện của đương sự đã chết thuộc về Nhà nước.

Theo điều 622 bộ luật dân sự năm 2015 thì : “Trường hợp không có người thừa kế theo di chúc, theo pháp luật hoặc có nhưng không được quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản thì tài sản còn lại sau khi đã thực hiện nghĩa vụ về tài sản mà không có người nhận thừa kế thuộc về Nhà nước”

1.2. Đối với quyền và nghĩa vụ không được chuyển giao

Theo điểm a,b khoản 1 điều 217 thì các trường hợp để đình chỉ giải quyết vụ án có bao gồm:

“Sau khi thụ lý vụ án thuộc thẩm quyền của mình, Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự trong các trường hợp sau đây:

1. a) Nguyên đơn hoặc bị đơn là cá nhân đã chết mà quyền, nghĩa vụ của họ không được thừa kế;
2. b) Cơ quan, tổ chức đã bị giải thể, phá sản mà không có cơ quan, tổ chức, cá nhân nào kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng của cơ quan, tổ chức đó;…..”

Theo đó, thì quyền và nghĩa vụ của người đã chết không được chuyển giao thì Tòa án sẽ ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự.

2. Trường hợp đương sự chết ở phúc thẩm

2.1. Đối với quyền và nghĩa vụ được chuyển giao

• Nếu chưa có người thừa kế : theo quy định tại điều 295 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 dẫn chiếu đến điều 288, từ điều 288 dẫn chiếu đến điều 214 thì trong trường hợp đương sự chết ở phúc thẩm mà chưa có người thừa kế thì Tòa án sẽ ra quyết định tạm đình chỉ xét xử phúc thẩm vụ án dân sự đó.
• Nếu có hoặc không có người thừa kế quyền và nghĩa vụ thì giải quyết tương tự như trường hợp đương sự chết ở sơ thẩm.

2.2. Đối với quyền và nghĩa vụ không được chuyển giao

Căn cứ vào điều 289 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 thì trường hợp này Tòa án sẽ đình chỉ xét xử phúc thẩm.

Theo đó, điều 289 dẫn chiếu đến điều 217 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015:

“ Sau khi thụ lý vụ án thuộc thẩm quyền của mình, Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự trong các trường hợp sau đây:

1. Nguyên đơn hoặc bị đơn là cá nhân đã chết mà quyền, nghĩa vụ của họ không được thừa kế;
2. Cơ quan, tổ chức đã bị giải thể, phá sản mà không có cơ quan, tổ chức, cá nhân nào kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng của cơ quan, tổ chức đó;”

Do đó, trong trường hợp này Tòa án sẽ ra quyết định đình chỉ xét xử phúc thẩm.

3. Đương sự chết ở sơ thẩm nhưng đến phúc thẩm mới phát hiện

3.1. Đối với quyền và nghĩa vụ được chuyển giao

Theo điều 310 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 thì trong trường hợp này Tòa án sẽ ra quyết định hủy bản án sơ thẩm và yêu cầu Tòa án cấp sơ thẩm xét xử lại.

3.2. Đối với quyền và nghĩa vụ không được chuyển giao

Theo điều 311 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 thì trong trường hợp này Tòa án sẽ ra quyết định hủy án sơ thẩm và đình chỉ giải quyết vụ án.

Vì theo quy định tại điều 311 dẫn chiếu đến điều 217 thì trường hợp: Nguyên đơn hoặc bị đơn là cá nhân đã chết mà quyền, nghĩa vụ của họ không được thừa kế; Cơ quan, tổ chức đã bị giải thể, phá sản mà không có cơ quan, tổ chức, cá nhân nào kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng của cơ quan, tổ chức đó thì Tòa án sẽ ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự.

Như vậy, căn cứ vào điều 217 và điều 311 Bộ Luật Tố tụng dân sự năm 2015 thì khi đương sự chết mà quyền và nghĩa vụ không được chuyển giao thì Tòa án sẽ hủy bản án sơ thẩm và đình chỉ giải quyết vụ án dân sự đó.

Công ty Luật Ánh Sáng Việt chuyên cung cấp các dịch vụ pháp lý về tố tụng dân sự. Quý khách hàng vui lòng liên hệ đến chúng tôi qua đường dây nóng hoặc đến trực tiếp văn phòng để được đội ngũ chuyên viên tư vấn tận tâm nhất.

Trân trọng!