Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự là thời hạn mà người có hành vi vi phạm pháp luật hình sự bị truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi của mình.

Khi hết thời hạn này, người phạm tội không còn bị truy cứu trách nhiệm hình sự nữa.

1. Nội dung của thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự

Căn cứ theo khoản 2 điều 27 Bộ Luật hình sự năm 2017 quy định thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự như sau:

            a) 05 năm đối với tội phạm ít nghiêm trọng;

Tội phạm ít nghiêm trọng ví dụ như:  săn bắt, giết động vật thuộc Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp (hươu vàng, bò tót,…); tội xâm phạm quyền tác giả; tội vu khống; tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác;…

            b) 10 năm đối với tội phạm nghiêm trọng;

Tội phạm nghiêm trọng như: tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng; tội bắt có, giam giữ người trái pháp luật có tổ chức; tội đe doạ giết người đối với người dưới 16 tuổi;…

c) 15 năm đối với tội phạm rất nghiêm trọng;

Tội phạm rất nghiêm trọng là: tội mua bán người; tội cưỡng dâm đối với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi làm nạn nhân có thai;….

d) 20 năm đối với tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.

Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng như là: tội giết người có tổ chức; tội mua bán người để lấy bộ phận cơ thể của nạn nhân; tội cướp đoạt tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên;….

2. Thời hiệu trách nhiệm hình sự được tính từ khi nào?

Căn cứ theo khoản 3 điều 27 Bộ luật hình sự 2017: “Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự được tính từ ngày tội phạm được thực hiện. ”

Nhưng ở một số trường hợp đặc biệt thì cách tính thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự có điểm khác. 

• trường hợp 1: Nếu trong thời gian tính thời hiệu mà phạm tội mới thì thời hiệu của tội cũ tính từ ngày thực hiện tội mới.

Ví dụ: Ngày 01/01/2015, A phạm tội gây rối trật tự công cộng theo khoản 1 Điều 318 BLHS 2017 nhưng chưa bị khởi tố điều tra. Đến ngày 10/12/2019, A lại phạm tội xâm phạm thi thể và đến ngày 30/6/2020 cơ quan điều tra mới phát hiện hành vi phạm tội xâm phạm thi thể. Nếu căn cứ vào thời hiệu truy trách nhiệm hình sự về tội gây rối trật tự công cộng, sau ngày 01/01/2020 là đã hết thời hiệu truy cứu. Nhưng trước đó (10/12/2019) A lại phạm tội mới, thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự đối với tội gây rối trật tự nơi công cộng lại được tính từ ngày 10/12/2019 chứ không phải từ ngày 01/01/2015. Vì vậy A phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự về cả hai tội: tội xâm phạm thi thể và tội gây rối trật tự công cộng.

• Trường hợp 2: Nếu trong thời hạn nói trên, người phạm tội cố tình trốn tránh và đã có lệnh truy nã thì thời gian trốn tránh không được tính; thời hiệu tính lại kể từ khi người đó ra tự thú hoặc bị bắt giữ (hay tội kéo dài, tội liên tục, thời hiệu được tính từ ngày chấm dứt hành vi phạm tội (bị phát hiện, đầu thú).

Ví dụ: Ông Nguyễn Văn B đã vô ý giết chết 2 người sau đó bỏ trốn. Công an phát lệnh truy nã ông B vào ngày 02/4/2003. 12 năm sau, vì dằn vặt về hành động của mình, ngày 14/3/ 2015 B đã ra đầu thú về tội vô ý giết người. Ông B đã phạm vào tội vô ý làm chết 2 người theo khoản 2 điều 128 BLHS 2017 nên thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự là 10 năm. Nếu tính từ ngày tội phạm được thực hiện, tức ngày 02/4/2003 thì đến đầu tháng 02/3/2013 đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi vô ý giết người của ông. Nhưng do ông B đã bỏ trốn nên thời hiệu tính truy cứu trách nhiệm hình sự được tính lại từ ngày 14/3/2015.