KHÓ KHĂN TRONG LY HÔN CÓ YẾU TỐ NƯỚC NGOÀI

Trong những năm gần đây, vấn đề hôn nhân có yếu tố nước ngoài nói chung cũng như ly hôn có yếu tố nước ngoài nói riêng ngày một gia tăng. Tuy nhiên, thực tiễn giải quyết các vụ việc ly hôn có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam vẫn còn tồn tại một số khó khăn vướng mắc.

LY HÔN CÓ YẾU TỐ NƯỚC NGOÀI LÀ GÌ

Ly hôn có yếu tố nước ngoài là việc ly hôn giữa một bên là công dân Việt Nam và một bên là người nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài; giữa các bên là người nước ngoài nhưng sinh sống tại Việt Nam; giữa người Việt Nam với nhau nhưng căn cứ để xác lập, thay đổi, chấm dứt quan hệ đó theo pháp luật nước ngoài hoặc tài sản liên quan đến quan hệ đó ở nước ngoài.

KHÓ KHĂN KHI LY HÔN CÓ YẾU TỐ NƯỚC NGOÀI

MỘT: KHÓ KHĂN TRONG ỦY THÁC TƯ PHÁP

Khó khăn thứ nhất trong ly hôn có yếu tố nước ngoài là hoạt động ủy thác tư pháp. Để giải quyết vụ việc ly hôn có yếu tố nước ngoài trong trường hợp đương sự ở nước ngoài thì hoạt động ủy thác tư pháp ra nước ngoài là vấn đề có tính chất quyết định trong việc đưa vụ án ra xét xử.

Uỷ thác tư pháp là yêu cầu bằng văn bản của cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam hoặc cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài về việc thực hiện một hoặc một số hoạt động tương trợ tư pháp theo quy định của pháp luật nước có liên quan hoặc điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Tuy nhiên hiện nay, việc ủy thác tư pháp còn nhiều khó khăn, vướng mắc, đặc biệt là trong hoạt động ủy thác tư pháp trong một số công việc như ghi lời khai, tống đạt giấy tờ, thu thập chứng cứ, xác minh địa chỉ, trưng cầu giám định. Việc ủy thác tư pháp để ghi lời khai của những cá nhân đang ở những nước mà Việt Nam chưa ký hiệp định tương trợ tư pháp thì hầu như không có kết quả. Những việc mà Tòa án Việt Nam ủy thác tư pháp cho Tòa án nước ngoài thì kết quả trả lời thường rất chậm, thậm chí nhiều trường hợp không nhận được sự trả lời. Chính vì vậy, việc lấy lời khai, tống đạt các văn bản của Tòa án hoặc xác định tài sản ở nước ngoài là không thực hiện được làm cho vụ án bị kéo dài, vi phạm thời hạn xét xử, ảnh hưởng đến quyền lợi của đương sự. Nhiều vụ không thể thụ lý giải quyết do công dân Việt Nam xin ly hôn chỉ cung cấp cho Tòa án bản đăng ký kết hôn có địa chỉ của bên kia, ngoài ra thì không có một thông tin nào khác của bị đơn. Điều này dẫn đến thực tế nhiều cuộc hôn nhân chỉ mang tính hình thức và vẫn bị kéo dài, ảnh hưởng đến cuộc sống vật chất cũng như tinh thần của nguyên đơn. Bên cạnh đó, thủ tục hợp thức hóa lãnh sự đối với các việc mà Tòa án Việt Nam yêu cầu thì nhiều Tòa án nước ngoài chưa đáp ứng kịp thời, do vậy cũng đã gây khó khăn cho việc xét xử.

Nhiều vụ không thể thụ lý giải quyết do công dân Việt Nam xin ly hôn chỉ cung cấp cho Tòa án bản đăng ký kết hôn có địa chỉ của bên kia, ngoài ra thì không có một thông tin nào khác của bị đơn. Điều này dẫn đến thực tế nhiều cuộc hôn nhân chỉ mang tính hình thức và vẫn bị kéo dài, ảnh hưởng đến cuộc sống vật chất cũng như tinh thần của các bên. Bên cạnh đó, thủ tục hợp pháp hóa lãnh sự đối với các tài liệu mà Tòa án Việt Nam yêu cầu thông thường mất rất nhiều thời gian, do vậy cũng đã gây khó khăn cho việc xét xử.

HAI: KHÓ KHĂN TRONG XÁC ĐỊNH THẨM QUYỀN TÒA ÁN

Khó khăn thứ hai trong ly hôn có yếu tố nước ngoài là việc xác định thẩm quyền của Tòa án, Tòa án Việt Nam có thẩm quyền giải quyết vụ việc ly hôn mà nguyên đơn hoặc bị đơn là công dân Việt Nam hoặc các đương sự là người nước ngoài cư trú, làm ăn, sinh sống lâu dài tại Việt Nam theo quy định tại điểm d, khoản 1, Điều 469, Bộ luật Tố tụng dân sự 2015. Bên cạnh đó, điểm b, khoản 1, Điều 470, Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định về thẩm quyền riêng biệt của Tòa án Việt Nam, trong đó có vụ án ly hôn giữa công dân Việt Nam với công dân nước ngoài hoặc người không có quốc tịch nếu cả hai vợ chồng cư trú, làm ăn, sinh sống lâu dài tại Việt Nam. Tuy nhiên, hiện chưa có một văn bản nào quy định cụ thể thời gian để xác định “lâu dài” là bao lâu.

BA: KHÓ KHĂN TRONG VIỆC ÁP DỤNG PHÁP LUẬT

Khó khăn thứ ba trong ly hôn có yếu tố nước ngoài là khó khăn trong việc áp dụng pháp luật. Trường hợp không có điều ước quốc tế, áp dụng theo quy định của pháp luật Việt Nam trên thực tế gặp phải rất nhiều khó khăn. Nhiều vụ việc Tòa án Việt Nam xác định thuộc thẩm quyền và đưa ra phán quyết, nhưng do các quốc gia khác cho rằng thẩm quyền giải quyết cũng thuộc thẩm quyền của nước họ, điều này dẫn đến xung đột pháp luật giữa Việt Nam và các nước đó.

Bên cạnh đó, trình độ thẩm phán cũng còn nhiều hạn chế. Kiến thức chuyên môn của một số thẩm phán về tư pháp quốc tế chưa được sâu, trình độ ngoại ngữ của đội ngũ thẩm phán còn rất hạn chế, từ đó gây khó khăn trong việc tiếp cận với pháp luật nước ngoài cũng như khi tiến hành tố tụng trong những vụ án có công dân nước ngoài.